گزارشی از سطح زیر کشت و شرایط بازار یونجه در ایران و جهان مقدمه یونجه (Medicago sativa) به‌عنوان یکی از مهم‌ترین گیاهان علوفه‌ای در جهان شناخته می‌شود. این گیاه به دلیل ارزش غذایی بالا، قابلیت کشت در مناطق مختلف و تأثیر مثبت بر خاک، جایگاه ویژه‌ای در کشاورزی و دامپروری دارد. در این گزارش، به بررسی سطح زیر کشت یونجه در ایران و جهان، تحلیل بازار این محصول در سال گذشته، نوسانات قیمتی، دلایل این نوسانات، پیش‌بینی قیمت در آینده و راهکارهایی برای مدیریت بازار پرداخته می‌شود. سطح زیر کشت یونجه در جهان و ایران بر اساس آمارهای موجود، سطح زیر کشت یونجه در جهان بیش از ۳۲ میلیون هکتار است که از این میزان، ایالات متحده آمریکا با ۱۱ میلیون هکتار بالاترین سطح زیر کشت را به خود اختصاص داده است. کشورهای دیگری مانند آرژانتین، روسیه و کانادا نیز سهم قابل‌توجهی در تولید یونجه دارند. در ایران، سطح زیر کشت یونجه حدود ۶۰۰ تا ۶۵۰ هزار هکتار برآورد می‌شود. عملکرد این محصول در کشور به‌طور متوسط 15 تا 20 تن در هکتار است که نسبت به میانگین جهانی پایین‌تر است. با این حال، یونجه به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین منابع تأمین علوفه برای دام‌ها در ایران محسوب می‌شود. شرایط بازار یونجه در سنوات گذشته: در ۵ سال اخیر، قیمت یونجه مانند سایر محصولات کشاورزی اما با شیب ملایمی روندی همیشه صعودی داشته است. این افزایش به دلایلی مانند افزایش هزینه‌های تولید، تغییرات اقلیمی و افزایش تقاضا در بازار مرتبط است.برای بررسی دقیق قیمت یونجه در سال گذشته (۱۴۰۲ تا ۱۴۰۳)، داده‌های ماهانه قیمت از سایت‌های مانند ITP News استخراج شده که نشان دهنده این است که در این بازه، قیمت یونجه بین ۱۳،۴۰۰ تومان تا ۱۷،۱۰۰تومان در هر کیلوگرم نوسان داشته است. دلایل نوسانات و افزایش قیمت نوسانات و افزایش قیمت یونجه در سال گذشته می‌تواند به دلایل زیر باشد: 1. تغییرات آب و هوایی: خشکسالی‌ها و کاهش بارندگی در برخی مناطق منجر به محدودیت ها و کاهش تولید یونجه و در نتیجه افزایش قیمت آن شده است. 2. افزایش هزینه‌های تولید: بالا رفتن قیمت نهاده‌های کشاورزی مانند بذر، کود و سوخت، هزینه‌های تولید را افزایش داده و بر قیمت نهایی محصول تأثیر گذاشته است. 3. افزایش تقاضا: بعد از یک دوره طولانی رکود و با رشد صنعت دامپروری و نیاز بیشتر به علوفه، تقاضا برای یونجه افزایش یافته که منجر به بالا رفتن قیمت آن شده است. 4. مشکلات حمل و نقل: افزایش هزینه‌های حمل و نقل و مشکلات لجستیکی در توزیع یونجه به مناطق مختلف، بر قیمت آن تأثیرگذار بوده است. 5. کاهش سطح زیر کشت: در برخی مناطق، به دلیل تغییر کاربری اراضی یا مشکلات آبی، سطح زیر کشت یونجه کاهش یافته که منجر به کاهش عرضه و افزایش قیمت شده است. پیش‌بینی قیمت یونجه در آینده با توجه به روندهای گذشته و عوامل تأثیرگذار، پیش‌بینی می‌شود که قیمت یونجه در آینده نیز با نوساناتی همراه باشد. عواملی مانند تغییرات آب و هوایی، سیاست‌های کشاورزی، هزینه‌های تولید و تقاضای بازار می‌توانند بر قیمت این محصول تأثیرگذار باشند. با این حال، با اتخاذ سیاست‌های مناسب در زمینه تولید و توزیع، می‌توان نوسانات قیمت را مدیریت کرد . راهکارهایی برای مدیریت بازار و کاهش نوسانات برای مدیریت بهتر بازار یونجه و کاهش نوسانات قیمتی، کشاورزان و دامداران می‌توانند اقدامات زیر را انجام دهند: 1. بهبود روش‌های کشت و آبیاری: استفاده از روش‌های نوین کشت و آبیاری می‌تواند بهره‌وری تولید را افزایش داده و هزینه‌ها را کاهش دهد. 2. تنوع‌بخشی به منابع علوفه: با کشت گیاهان علوفه‌ای متنوع، می‌توان وابستگی به یونجه را کاهش داده و از نوسانات قیمتی جلوگیری کرد. 3. ایجاد تعاونی‌های کشاورزی: تأسیس تعاونی‌ها می‌تواند در تأمین نهاده‌ها، بازاریابی و فروش محصولات به کشاورزان کمک کرده و قدرت چانه‌زنی آن‌ها را افزایش دهد. 4. استفاده از فناوری‌های نوین: بهره‌گیری از فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی در مدیریت مزرعه، پیش‌بینی تولید و بازار، می‌تواند به بهبود تصمیم‌گیری‌ها کمک کند. 5- آموزش و ترویج: برگزاری دوره‌های آموزشی برای کشاورزان در زمینه بهترین روش‌های کشت، مدیریت منابع و بازاریابی می‌تواند به بهبود عملکرد آن‌ها کمک کند. استان‌های اصلی تولید یونجه در ایران 1. آذربایجان شرقی: با آب‌وهوای مناسب و منابع آبی غنی، یکی از مهم‌ترین تولیدکنندگان یونجه در ایران است. 2. همدان: این استان با زمین‌های زراعی وسیع و کیفیت مطلوب خاک، سهم قابل‌توجهی از تولید یونجه کشور را دارد. 3. کرمانشاه: شرایط اقلیمی مناسب و سطح زیر کشت قابل‌توجه، این استان را به یکی از قطب‌های تولید یونجه تبدیل کرده است. استان‌های اصلی مصرف یونجه در ایران 1. تهران: به دلیل تمرکز بالای دامپروری صنعتی در اطراف پایتخت، از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان یونجه است. 2. خوزستان: با داشتن تعداد زیادی دامداری و نیاز به علوفه در سطح گسترده، از مصرف‌کنندگان عمده یونجه محسوب می‌شود. 3. اصفهان: این استان با صنعت دامپروری و تولید شیر و گوشت، یکی از مقاصد اصلی یونجه تولیدی کشور است -بر اساس سایر آمار و اطلاعات موجود، استان‌های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و خوزستان به‌عنوان سه استان برتر در توسعه دامپروری و تولید گوشت در ایران شناخته می‌شوند. این رتبه‌بندی با استفاده از شاخص‌های توسعه امور دام، مانند نسبت واحد دامی به بهره‌بردار، نسبت مرتع به بهره‌بردار، و نسبت تولید گوشت قرمز به تعداد دام انجام شده است. نتیجه‌گیری و پیشنهادات 1. توجه به تغییرات اقلیمی: با استفاده از روش‌های نوین آبیاری و مدیریت منابع، می‌توان اثر خشکسالی را کاهش و تولید را افزایش داد. 2. افزایش بهره‌وری: بهره‌گیری از فناوری‌های کشاورزی و آموزش کشاورزان برای افزایش بهره‌وری تولید یونجه ضروری است. 3. حمایت‌های دولتی: دولت می‌تواند با یارانه به نهاده‌ها و تضمین خرید محصولات، کشاورزان را در مقابل نوسانات بازار حمایت کند. 4. ذخیره‌سازی استراتژیک: ایجاد انبارهای ذخیره علوفه برای کاهش فشار بازار در زمان کمبود ضروری است.