با توجه به قرار گرفتن قسمت اعظم كشور ایران در ناحیه خشك و نیمه خشك و همچنین دراز مدت بودن دوره رشد یونجه، تأمین به هنگام و به میزان كافی آب در طول دوره رشد برای این زراعت اهمیت بسزایی دارد. البته در هنگام انتخاب بذر یونجه میتوان به ویژگی تحمل به تنش های کم آبی رقم مورد نظر نیز توجه کرد که در شرایط کمبود آب بسیار کمک کننده و مهم است. آبياری مزارع یونجه (Irrigation of alfalfa fields) افزایش کارایی مصرف آب یک راهکار برای استفاده بهینه از منابع آبی با توجه به قرار گرفتن قسمت اعظم كشور ایران در ناحیه خشك و نیمه خشك و همچنین دراز مدت بودن دوره رشد یونجه، تأمین به هنگام و به میزان كافی آب در طول دوره رشد برای این زراعت اهمیت بسزایی دارد. در راستای سیاست های تولید پایدار نقش تأمین آب كافی و همچنین مدیریت و برنامه ریزی آبیاری و به دنبال آن افزایش بهره وری آب یكی از راه بردهای مهم به شمار می رود. نخستین گام در این زراعت متناسب سازی سطح زیر كشت با میزان آب قابل دسترسی می باشد. از این رو شناخت از وضعیت كمی و كیفی منابع آب و در پی آن تعیین سطح زیر كشت با حفظ تولید، اقتصادی بودن و افزایش بهره وری آب ضروری می باشد. با عنایت به یافته های تحقیقاتی و همچنین تحلیل اطلاعات منابع آب، اقلیم، خاك و گیاه، گیاهان رقیب، آبیاری و پیشفرض های برنامه ریزی آبیاری و نظرهای كارشناسی، (میزان آب در واحد سطح) میزان هیدرومدول مناسب آبیاری (لیتر در ثانیه در هكتار) انتخاب و در پی آن سطح زیر كشت تعیین شود. برای این منظور نیاز است اطلاعات مربوط به نیاز آبی واقعی گیاه در طول دوره رشد، بازده (راندمان) آبیاری، برنامه ریزی دور و میزان آبیاری برای هر منطقه به دست آید. در شرایط كنونی با استفاده از داده های اقلیمی و منابع علمی موجود (نتایج تحقیقات – كتاب برآورد مورد نیاز گیاهان عمده زراعی وباغی كشور- سند ملی آب كشور) نیاز آبی یونجه و برنامه ریزی آبیاری قابل برآورد می باشد. در ضمن ضروری است مواردی را كه منجر به افزایش بازده كاربرد آب در سامانه های سطحی و تحت فشار می شود، بر پایه توصیه های علمی و كارشناسان آب و خاك مناطق رعایت كرد. كم آبیاری یك راهكار بهینه برای كشت و تولید محصولات در شرایط كمبود آب است كه همراه با كاهش محصول در واحد سطح و افزایش آن با گسترش سطح خواهد بود. در مناطقی كه كشاورزان آب كمی در اختیار دارند تا با آن گیاهان كشت شده خود را آبیاری كنند، می توانند یكی از راهكارهای زیر را انتخاب كنند : سطح زیر كشت را كاهش دهند و آب را تا حد كافی و نیاز در اختیار گیاهان باقی مانده قرار دهند. همه سطح را زیر كشت ببرند ولی مراحل بخش حساس نیاز آبی گیاهان را برآورد كنند. راهكار دوم مرتبط با كم آبیاری است. در اصول، كم آبیاری یك روش اضطراری آبیاری در شرایط كم آبی نیست بلكه یك نوع مدیریت كارا و پویای بهره برداری از آب در دسترس به شمار می رود و اثرگذاری(های) ویژه ای در مدیریت استحصال، انتقال و مصرف آب و در نهایت در مدیریت اقتصادی تولید دارد. توصیه میزان آب برپایه سامانه آبیاری، روش آبیاری، الگوی كشت، تنوع خاك، مشخصه های اقلیمی و هدف های اقتصادی صورت می پذیرد. در كم آبیاری، به طور عمده به گیاهان اجازه داده می شود تولید كمتری داشته باشند. هدف آبیاری، افزایش كارایی مصرف آب از طریق كاهش میزان آب در هر نوبت آبیاری و یا بارهای آبیاری ها است. تعیین دقیق بهینه كم آبیاری نیاز به تحقیقات محلی دارد اما نتایج به دست آمده گویای این واقعیت است كه كاهش 30 - 20 درصد آب مصرفی نسبت به آبیاری كامل برای بسیاری از گیاهان زراعی، بیشتر خاك ها و اقلیم ها بدون بروز هیچ گونه چالش یا محدودیتی قابل اجرا است. نیاز آبی گیاه یونجه با توجه به میزان دسترسی به منابع آب و خاك، مدیریت های مختلف آبیاری پیشنهاد می شود. برنامه ریزی آبیاری یكی از عامل های مدیریت آبیاری است كه بستگی به شرایط بهره برداری دارد. برای برنامه ریزی آبیاری نیاز به شناخت بهینه عامل های مؤثر بر نیاز آبی، شرایط مورد انتظار رشد و تولید، ویژگی های خاك (جنبه های شیمیایی و فیزیكی خاك)، سامانه های آبیاری، راهبردهای كم آبیاری و مدیریت های زراعی و غیره دارد. از این رو تعیین برنامه ریزی آبیاری به صورت كلان برای یك زراعت، بدون در نظر گرفتن شرایط منطقه ای و مدیریت های حاكم بر تولید، امری دشوار و گاهی غیر ممكن است. ولی به دلیل نبود اطلاعات كافی از عامل های مؤثر بر برنامه ریزی آبیاری در مقیاس گروه های بهره برداران، می توان به روش های موجود برآورد نیاز آب آبیاری و برنامه ریزی آبیاری اكتفا نمود. برای این منظور بنا به پیشنهاد سازمان خواربار و كشاورزی (فائو) و منابع علمی معتبر استفاده از فرمول های تجربی مانند پنمن مانتیث (Penman Montith) برای برآورد نیاز آبی با استفاده از داده های هواشناسی دراز مدت مناطق، توصیه شده است. كه مبنای برآورد جدول های نیاز آبی گیاهان در كتاب های "برآورد آب مورد نیاز گیاهان عمده زراعی و باغی كشور" و"سند ملی آب كشور" بوده است كه در تهیه این دستوركار از جدول های نیاز آبی یونجه مربوط به كتاب برآورد آب مورد نیاز گیاهان عمده زراعی و باغی كشور استفاده شده است. لازم به یادآوری است كه نیاز آبیاری مندرج در جدول شماره یك بر پایه شرایط بالقوه تولید و بدون درنظر گرفتن بازده كاربرد آب آبیاری و تنها در مناطق مورد بررسی در كتاب مورد نظر بوده است. در صورت دسترسی به اطلاعات دراز مدت مناطق مورد اشاره و مناطق جدید و همچنین نرم افزار Cropwat امكان برآورد نیاز آبی وجود دارد. بر پایه دستاوردهای تحقیقاتی و توصیه منابع علمی، می توان در شرایط كم آبیاری برای افزایش كارایی مصرف آب، تا حدود 30 درصد از نیاز خالص آب آبیاری را كاهش داد. آب قابل استفاده در بافت های مختلف خاک با استفاده از جدول شماره یك و میزان آب قابل استفاده در خاك، دور و میزان آب آبیاری برآورد می شود. به عنوان مثال دور آبیاری و میزان آب آبیاری برای ماه تیر در منطقه اهواز به صورت زیر محاسبه می شود : نیاز آبیاری خالص: دهه اول= 101، دهه دوم=97.5، دهه سوم= 95.7، جمع ماهانه=mm 294.2 اگر بافت خاك لومی سیلتی باشد، میزان آب قابل استفاده خاك در هر نوبت آبیاری بطور میانگین 190 میلیمتر در هر متر عمق خاك خواهد بود .با توجه به عمق توسعه ریشه یونجه (حدود 120 سانتی متر )، حدود 228 میلیمتر آب قابل استفاده در خاك وجود خواهد داشت. بر پایه منابع علمی، تخلیه حدود 50 درصد از آب قابل استفاده خاك در هر دورآبیاری، مجاز خواهد بود. بنابراین پیش از هر آبیاری آب موجود در خاك در این شرایط، 114 میلیمتر در نظر گرفته می شود. بنابراین: 2.85 = 294.2 / 114 نوبت آبیاری در این ماه = فاصله های 13 روز پیشنهاد می شود. 13 = 31 / 2.85 محاسبه های بالا فوق برای مناطق مختلف كشور و با لحاظ بافت های مختلف خاك تهیه و در جدول بالا ارائه شده است. در صورتی كه كم آبیاری تنظیم شده مدنظر باشد (30درصد كاهش مدت آب) 18.1 = 205.94 / 11.4 نوبت آبیاری در این ماه، فاصله های 18 روز پیشنهاد می شود. در بحث متناسب سازی سطح زیر كشت با منابع آب موجود، میتوان مدل آبیاری (هیدرومدول) را با استفاده از نیاز آب آبیاری در ماه اوج مصرف و دور آبیاری مناسب به دست آورد. به عنوان مثال در منطقه اهواز مدل آبیاری برای ماه تیر به صورت زیر محاسبه می شود : میانگین نیاز آب آبیاری 9.49 میلی متر در روز میانگین دور آبیاری 13 روز عمق خالص آبیاری 114 میلی متر یا 1140 متر مكعب در هكتار بازده فرضی كاربرد آب برای آبیاری سطحی و بارانی به ترتیب 50 و75 درصد بنابراین : برای آبیاری سطحی : عمق ناخالص آبیاری = بازد ه فرضی كاربرد آب برای آبیاری سطحی × عمق خالص آبیاری (m3/ha) 1140 × 0.5 = 570 و و570 + 1140 = 1710 m3/ha 1710000 / ( 86400 * 13 ) = 1.52 لیتر بر ثانیه در هکتار برای آبیاری بارانی : 1140 × 0.25 = 285 285+1140 = 1425 m3/ha 1425000 / (86400 * 13 ) = 1.27 لیتر بر ثانیه در هکتار مفهوم این است كه : برای هر هكتار یونجه در منطقه اهواز در روش های آبیاری سطحی بارانی به ترتیب 1.52 و 1.27 لیتر در ثانیه نیاز است. لازم به یادآوری است كه در این محاسبه ها نیاز آبشویی وارد نشده و چنانچه آب آبیاری دارای هدایت الكتریكی بالایی باشد، لازم است كه نیاز آبشویی نیز محاسبه و به نیاز خالص آبیاری اضافه شود. خلاصه مطالب فوق كم آبیاری یك راهكار مناسب برای به عمل آوردن محصولات در شرایط كمبود آب است. در مناطقی كه كشاورزان آب كمی دراختیار دارند می بایست سطح زیر كشت را كاهش دهند تا آب كافی و درحد نیاز در اختیار گیاهان باقیمانده قرار دهند و یا این كه بخشی از نیاز آبی گیاهان را تامین كنند. برای برنامه ریزی مناسب شناخت عامل های موثر بر نیاز آبی، شرایط مورد انتظار رشد و تولید، ویژگی های خاك و ... ضروری است. با مراجعه به جدول یك این فصل می توان نیاز آبی (میلی متر) گیاه یونجه را در طول فصل زراعی و در مناطق مختلف كشور برآورد نمود. با مراجعه به جدول سه این فصل می توان از دور آبیاری (روز) در مناطق مختلف و بر پایه بافت خاك برای آبیاری گیاه یونجه اطلاع پیدا كرد.
ضرورت توسعه کشاورزی و تامین غذا با وجود مانع کمبود آب تقریبا غیر ممکن است.در این راستا جلوگیری از افت روز افزون سطح آبهای زیر زمینی و کاهش کیفیت آب از مهمترین اولویت های مدیریت کشاورزی در کلان کشوری می باشد.
با توجه به قرار گرفتن قسمت اعظم كشور ایران در ناحیه خشك و نیمه خشك تأمین به هنگام و به میزان كافی آب در طول دوره رشد برای این زراعت اهمیت بسزایی دارد که البته در صورت کمبود منابع کافی برای تامین آب در زمان انتخاب بذر یونجه باید به میزان مقاومت...