اصلاح نژاد یونجه

اصلاح نژاد یونجه فرآیندی کلیدی در جهت افزایش تولید و بهره وری و همچنین افزایش مقاومت به بیماری ها و آفات می باشد که توسط شرکت های دانش بنیان و تخصصی در زمینه تولید و اصلاح بذور انجام می شود. 

---

اصلاح نژاد یونجه (Alfalfa breeding)

طبقه بندی و مبدأ

فرم های تتراپلوئید گونه مدیکاگو فالکاتا از گونه مدیکاگو گلوتینوزا اشتقاق یافته است. تعداد کروموزوم جنس مدیکاگو برابر تعداد کروموزوم شبدر است و معدودی هم به صورت پلی پلوئید دیده می شود.در آسیای مرکزی از غرب به شرق تا پامیر، چهار تیپ مختلف وجود دارد:

الف) تیپهای مخصوص کوهستان

ب) تیپهای کیف

ج) تیپهای مخصوص مرکز ترکستان

د) تیپهای مخصوص استان خراسان

نه اکوتیپ مختلف از این گونه یونجه (مدیکاگو فالکاتا) تشخیص داده شده است که عبارت اند از:

الف) تیپهای شمال قفقاز

ب) تیپهای یونجه دامنه کوههای آلتای

ج) تیپهای کناره های دریای خزر یا شمال قزاقستان

د) تیپهای نواحی مرکزی ولگا

ه) تیپهای غرب سیبری

و) تیپهای مخصوص نواحی شمال اروپا

ز) تیپهای جلگه ای جنوب شرقی اروپا

ح) تیپهای جنوب کوه آلتای

ط) تیپهای جلگه ای نواحی جنوب قزاقستان

تلقیح بین جنس و گونه

تلقیح بین گونه های مختلف یونجه به سهولت انجام می گیرد به طوری که می توان تلقیح بین یونجه معمولی یا مدیکاگو ساتیوا و مدیکاگو فالکاتا را که نتیجه آن یونجه دورگ یا مدیکاگو مدیاست نام برد. گل یونجه دارای پنج گلبرگ است و بزرگترین آنها گلبرگ اصلی یا درفش نامیده می شود که قسمت فوقانی آن نرم و قاعده اش، به علت داشتن بافتهای سخت، حالت نرمی خود را از دست داده و سفت است. تخمدان یونجه، محل قرار گرفتن ده تا دوازده عدد تخمک است. آزاد شدن اندامهای جنسی در اثر جدا شدن دو بخش ناو از یکدیگر است که تری پینگ نامیده می شود. علت عدم تشکیل نیام و تولید نشدن بذر یونجه و یا میزان درصد کم آن در این حالت، ضعف و نقص جوانه زدن گرده هاست. عمل باروری در صورتی انجام پذیر است که گلها از هم باز شده باشند. زنبورهای وحشی از قبیل: مگاخیل، نومیا و بومبوس عامل اصلی تری پینگ یونجه هستند.

دلیل پایین بودن دخالت کامل زنبور عسل در گرده افشانی:

الف) عمل تری پینگ بیشتر مربوط به فعالیت گرده آورهاست در حالی که اغلب زنبورهای عسل شهدآورند و فعالیت زیادتری نسبت به زنبورهای گرده آور دارند.

ب) گل یونجه نمی تواند عاملی برای جلب زنبور عسل باشد و همچنین نمی تواند میزان زیادی گرده تولید کند.

ج) عوامل طبیعی مانند گرما و رطوبت موجب جلب زنبورهای گرده آور، که یونجه های کندرشد و ظریف را بهتر از انواع گوشتی و سریع الرشد دوست دارند، می شود.

خودسترونی در یونجه می تواند علل مختلف داشته باشد:

1. نوسترونی است که به دلیل نترکیدن پرچم یا عدم قدرت باروری دانه گرده است. عقیم بودن گرده در اثر غیرمنظم بودن مرحله میوز و یا به دلیل نقص رشد و نمو گرده هم هست.

2. ناسازگاری دانه گرده با کلاله هر گل است که موجب کاهش رشد لوله گرده و تقلیل رسوخ و نفوذ آن به تخمک می شود.

3. از بین رفتن یا عدم رشد تخم یا جنین را می توان نام برد که این امر نتیجه خودباروری است.

4. انحراف گل از نظر مورفولوژی است.

گذشته از حشرات که در تری پینگ مؤثرند، گرما، باران و عوامل مکانیکی هم به خوبی می توانند در آزاد شدن پرچم مؤثر باشند.میزان تولید قند هر گیاه را در شدت جلب زنبور عسل مؤثر می دانند. اگر یونجه را خودگشن کنیم بذری تولید نخواهد کرد. دو نوع نرسترونی یا مذکر عقیمی دیده شده و به آن پی برده اند: یکی نرسترونی مطلق که این حالت به دلیل عدم ترکیدن پرچمهاست، و دیگری نرسترونی ناقص که در این حالت پرچمها ترکیده می شوند. یونجه گیاهی است که گرده افشانی آن طبیعتاً دگرگشن است.

روش دورگ گیری

جهت فراهم آوردن امکان تجزیه و تحلیل صفات وراثتی یونجه، اخته کردن یا بی اثر گذاشتن قدرت باروری پرچم لازم و ضروری است. اخته کردن را باید در زمانی انجام داد که پرچمها به طور کامل نرسیده باشند. برخی از کارشناسان، برداشتن یا قطع کردن درفش گل را بهترین راه موفقیت در اخته کردن گلهای یونجه می دانند. گرده های گل یونجه، در شرایطی که رطوبت بیست درصد و دما بیست درجه سانتی گراد باشد، می توانند برای مدت سی روز زنده بمانند.

سیتولوژی

تعداد کروموزومهای اولیه گونه های جنس مدیکاگو، 8 یا 16 (n=8 یا n=16 ) است. تفرقه دیزومیک می تواند با تغییرات اثر ژنهای منفرد از طریق جا به جایی، وارونگی یا مکانیسم دیگر کروموزومی بیان شود. پیدایش مکرر کوادریوالنت در میوز خود نیز بیان کننده اتوتتراپلوئیدی است.

اثر خودگشنی در یونجه

یونجه گیاهی است که طبیعتاً گرده افشانی آن غیرمستقیم است ولی با خودگشن کردن این گیاه علائم زیر در آن آشکار می شود:

الف) کاهش در خودباروری

ب) کاهش در تولید بذر

ج) کاهش قدرت رشد و نمو و محصول علوفه یونجه

روشهای به نژادی:

الف) به نژادی از طریق انتخاب

ب) به نژادی با روش سنتتیک

ج) اصلاح از طریق هتروزیس

د) به نژادی از طریق ترکیب (کنترل گرده افشانی غیرمستقیم)

گرده افشانی مصنوعی در یونجه

1- تکنیک خودباروری

برای خود باروری چند دسته گل را بوسیله پاکت می پوشانند تا بذر خود بارور تولید شود، ولی می بایست عمل تریپینگ توسط اصلاح گر صورت گیرد. روش های متعددی برای تریپینگ مصنوعی وجود دارد و برای این عمل از ابزارهای نوک تیزی مانند پنس، خلال دندان، کاغذ های پیکان شکل و .... استفاده می کنند. گاهی برای کارآیی بیشتر به نوک خلال دندان سمباده وصل می نمایند تا خراش روی کلاله ایجاد شده و تلقیح براحتی صورت گیرد. گاهی برای تریپینگ با انگشت پای ناو را فشار می دهند. بهنگام استفاده از کاغذهای پیکانی، نوک کاغذ را در پای گل وارد کرده و عمل تریپینگ صورت می گیرد.

2- تکنیک دورگ گیری

در گیاهانی که خود ناسازگاری دارند والد ماده نیاز به اخته کردن ندارد. کافی است هر دو والد تریپینگ شوند. یعنی یکی از آنها را تریپ کرده و گرده را گرفته و با تریپینگ دیگر به والد بعدی منتقل می کنند. در هر صورت هدف انتقال گرده بوسیله تریپینگ است. اگر یونجه مقداری خودناسازگاری داشته باشد، در این حالت باید والد ماده اخته شود. پرچم های یونجه ریز است و با پنس حذف نمی شود.

روش های اخته کردن یونجه

استفاده از دستگاه مکش (روش مکانیکی)

این دستگاه دارای یک لوله شیشه ای نوک تیز است و میزان موفقیت در این روش 60% است. در این روش برای استفاده از دستگاه ابتدا درفش را حذف می کنند و سپس پرچم ها را می کَنند

استفاده از الکل اتیلیک 57% 

گلها را بمدت 10 ثانیه در الکل 57% قرار می دهند. بعداً گل را بوسیله آب می شویند تا مادگی صدمه نبیند. این روش راحت است ولی تلفات، زیاد بوده و میزان موفقیت 25% می باشد.

انتقال دانه گرده

برای انتقال دانه گرده از والد نر به والد ماده، اگر تعداد تلاقی ها کم باشد، می توان والد نر را تریپ کرده و گرده بوسیله قلم مو، کاغذ پیکانی و ... روی والد ماده منتقل کرد. ولی اگر تعداد تلاقی ها زیاد باشد، این کار بوسیله زنبور عسل و در قفس انجام می گیرد. زنبور را قبل از وارد کردن به قفس خیس می کنند تا گرده ها در اثر جذب آب تندش پیدا کرده و از بین بروند و مقداری نیز شسته می شود.

نر عقیمی

نر عقیمی در یونجه ژنتیکی و نیز ژنتیکی – سیتوپلاسمی می باشد. در نر عقیمی ژنتیکی – سیتوپلاسمی دو مکان ژنی rf1rf1و rf2rf2 عامل نر عقیمی هستند.

تکثیر غیر جنسی

در یونجه در سطح محدود تکثیر غیر جنسی انجام می دهند که عمدتاً برای نگهداری ژنوتیپ های تشکیل دهنده واریته های سنتتیک یا برای نگهداری افراد هتروزیگوت بکار می رود. برای این کار از ساقه یونجه، قلمه تهیه کرده و آن را در ماسه کاشته و یا در آب جاری با دمای 18 الی 20 درجه قرار داده و پس از ریشه زایی آنها را به محل اصلی منتقل می کنند.

اینبریدینگ

یونجه خیلی به اینبریدینگ حساس است. معمولاً بعد از اولین نسل خودباروری حدود 40% از عملکرد علوفه و بذر کاسته می شود. در اثر اینبریدینگ تعداد زیادی از ژنوتیپ ها از بین می روند. این ویژگی یک عامل بازدارنده در تولید واریته های هیبرید است.

اصلاح یونجه مشکل تر از گندم، ذرت، سورگوم و...... است. زیرا:

1. گلهای یونجه کوچک بوده و دورگ گیری در آن مشکل می باشد.

2. یونجه شدیداً خودناسازگار است.

3. یونجه یک گیاه چندساله بوده و ارزیابی عملکرد در آن، به مدت طولانی نیاز دارد. لذا دوره اصلاحی آن طولانی تر از گیاهان یکساله می باشد.

4. تولید لینه های اینبرد توأم با اشکال است.

5. به علت پلی پلوئید بودن، تولید بذر هم به حد وفور صورت نمی گیرد.

6. وراثت پذیری عملکرد علوفه در یونجه کم بوده و محیط روی ژنوتیپ اثر زیاد دارد

بخاطر عوامل بالا بیشترین موفقیت از مقاومت به بیماری ها و آفات حاصل گردیده است (نسبت به عملکرد)

 

انواع روش های اصلاحی یونجه

گزینش اکوتیپی

با توجه به اینکه یونجه در نقاط مختلف دنیا کشت می گردد، بنابراین اصلاح گران می خواهند تیپ های سازگار را برای هر منطقه تعیین کنند. این عمل را گزینش اکوتیپی می نامند. شاخص های سازگاری، مقاومت به آفات، بیماریها و مقاومت به سرما هستند. مثلاً برای مناطق سرد سعی می شود که یونجه ها مقاوم به سرما باشند. معمولاً یونجه هایی مقاوم به سرما هستند که رشد کمی داشته و محصول کمی می دهند، چون در پاییز زود به خواب رفته و در بهار دیر شروع به رشد می کنند. برای انجام گزینش اکوتیپی خزانه های اکوتیپی تهیه می کنند. هر ژنوتیپ را در یک ردیف می کارند. فاصله ردیف ها معمولاً یک متر و فاصله بوته ها در روی ردیف حدود 30 الی 100 سانتی متر می باشد. در هر ردیف حداقل 50 بوته در نظر می گیرند. اگر ژنوتیپی بذر بیشتری داشته باشد، می توان آن را در چند ردیف کاشت. این ارزیابی به مدت 3-2 سال انجام شده و ژنوتیپ ها از لحاظ مقاومت به بیماری ها، آفات و سرما و مورفولوژی گیاه، در مناطق مرطوب از نظر مقاومت به رطوبت و در مناطق گرم از نظر مقاومت به گرما مورد مقایسه و گزینش قرار می گیرند. در نتیجه اکوتیپ های سازگار به هر منطقه انتخاب شده و بعداً در برنامه های اصلاحی مورد استفاده واقع می شوند. این روش اولین قدم در اصلاح یونجه است.

گزینش توده ای

این روش مانند گزینش توده ای در سایر گیاهان است. اگر صفت قبل از گرده افشانی گزینش شود، آن را گزینش دوره ای فنوتیپی گویند. در واقع این دو روش یکسان هستند و وجه اختلاف آنها این است که در گزینش دوره ای فنوتیپی قبل از گرده افشانی ولی در گزینش توده ای بعد از گرده افشانی گزینش صورت می گیرد و اساس هر دو انتخاب تک بوته ها از داخل جمعیت مورد نظر است.

گزینش لینه مادری

این روش تقریباً شبیه روش بلال به ردیف در ذرت است. برای این کار توده ای را کاشته و تعدادی بوته انتخاب می کنند و بذر هر بوته انتخابی را جداگانه برداشت کرده و در سال بعد در ردیف های مجزا می کارند. سپس نتاج را ارزیابی کرده و بهترین بوته ها را انتخاب می نمایند. بذور بوته های انتخابی با هم مخلوط شده و جمعیت اصلاح شده بدست می آید.

گزینش تک بوته (کلونی)

روش ساده ای است. جامعه ای را در معرض بیماری قرار می دهند و بوته های مقاوم را انتخاب نموده و از طریق غیر جنسی تکثیر می کنند و بعداً یک واریته مقاوم ایجاد می گردد.

گزینش های دوره ای

بیشتر از نوع دوره ای فنوتیپی استفاده می کنند. از این روش برای مقاومت به بیماری پژمردگی باکتریایی یا حتی برای ایجاد مقاومت به شته یونجه استفاده شده است (معمولاً وراثت پذیری مقاومت به بیماریها و آفات بیشتر می باشد).

واریته های هیبرید

چون در یونجه هتروزیس مشاهده شده است، سعی می کنند واریته های هیبرید تولید نمایند. ابتدا تولید لاین های اینبرد مشکل بود، ولی حالا این مشکل برطرف شده است. مشکل دیگر نر عقیمی بود که حل گردیده و اللهای مغلوب همراه با سیتوپلاسم عقیم باعث نر عقیمی می شوند ((S)rf1rf1rf1rf1rf2rf2rf2rf2). (چون یونجه اتوتتراپلوئید می باشد، هر آلل 4 مرتبه تکرار می گردد). مشکل اساسی انتقال دانه گرده است که معمولاً زنبورها از گلهای نر عقیم (ماده) ویزیت نمی کنند و بیشتر به گلهای گرده دار توجه دارند. بطور کلی روی هیبریدها زیاد کار نمی شود.

واریته های سنتتیک (ساختگی – مصنوعی)

این واریته ها از ترکیب چند نژاد یا کلون حاصل می شوند. تعداد کلونها می تواند از 4 تا 60 باشد که با هم مخلوط شده و یک واریته سنتتیک را ایجاد می کنند. اما وقتی که  از 10 کلون کمتر می شود، اینبریدینگ باعث پسروی در عملکرد می شود و عملکرد سنتتیک ها را پایین می آورد. لذا حداقل 16 والد را در نظر می گیرند.

توجه کنید که اینبردینگ تنها در اثر خودباروری نیست. اگر در جمعیت تعداد افراد کم شود اینها با هم خویشاوند می شوند. این خویشاوندی یک نوع اینبریدینگ بوده و باعث افزایش هموزیگوسی می شود.

واریته های سنتتیک بر دو نوع است:

1. واریته های سنتتیک چند نژادی

2. واریته های سنتتیک چند کلونی

واریته های سنتتیک چند نژادی:

این واریته ها از ترکیب چند نژاد مختلف ایجاد می گردند. نژادها از روی خصوصیات بارزی که دارند انتخاب می شوند. عمده ترین شاخص، داشتن عملکرد خوب و مقاومت به آفات و بیماریها و سرما است. نژادهای ترکیبی باید دارای وجه مشترک باشند. یعنی چند نژاد را که از لحاظ مقاومت به سرما متفاوت هستند، نمی توان با هم مخلوط کرده و برای مناطق سرد معرفی نمود. مثلاً یونجه رنجر (Ranger) یک واریته آمریکایی مقاوم به سرما می باشد. در این واریته تمام نژادها مقاوم به سرما و پوسیدگی باکتریایی می باشند ولی از نظر رنگ گل، تیپ بوته متنوع هستند. یونجه رنجر از 45% کوزاک (Cossack) روسی، 45% از سه نژاد ترکستانی (Turkistan) و 10% لاداک (Ladak) هندی تشکیل شده است

نحوه تولید: چند نژاد را در یک بلوک ایزوله با هم می کارند. در بلوک تلاقی نژادها را در یک طرح مربع لاتین آرایش می دهند. بدین ترتیب تمام تلاقی ها بطور تصادفی بین نژادها انجام می گیرد. بذر حاصل را به یک بلوک تلاقی ایزوله بزرگتر بنام Syn1 و بعداً به Syn2 و بالاخره بذر حاصل از بلوک تلاقی ایزوله بنام Syn3بعنوان واریته سنتتیک به زارع تحویل می گردد.

از Syn1 به Syn2 عملکرد کاهش می یابد ولی از Syn2 به Syn3 کاهش عملکرد زیاد نیست و زارع بعد از Syn3 چندین سال می تواند از واریته سنتتیک استفاده کند. واریته سنتتیک تولید شده در Syn2 می تواند با واریته سنتتیک موجود از لحاظ عملکرد مقایسه شود. اگر نسبت به سنتتیک محلی افزایش عملکرد داشته باشد، کار ادامه می یابد.

واریته های سنتتیک چند کلونی

هدف از این واریته ها تولید یک واریته سنتتیک از یک جمعیت مثل توده بومی یا نژاد محلی است. ابتدا جمعیت را کشت کرده و یکسری بوته را از لحاظ مقاومت به سرما، آفات، تیپ بوته و ... (به غیر از عملکرد ) انتخاب می کنند (حدود 400- 200 بوته). موقعی که بوته ها انتخاب شد، از آنها از طریق غیر جنسی کلون تهیه می نمایند و کلونها را در مرحله دوم در ردیفهای جداگانه می کارند. در این مرحله کلونها را از نظر خصوصیات ظاهری ارزیابی می کنند و در نهایت 50 – 25 کلون از بهترین کلونها انتخاب می گردد. کلونهای انتخابی در مرحله سوم به خزانه پلی کراس می رود. سعی می نمایند کلونهای انتخابی در این مرحله بین خود تلاقی تصادفی انجام دهند. برای انجام تلاقی تصادفی بیشتر از طرح بلوکی کامل استفاده می کنند. در آخر، بذر هر کلون را جداگانه برداشت می کنند. مثلاً 25 کلون داریم. کلون 17 را در هر تکرار جداگانه برداشت کرده و سپس بذر 3 تکرار مربوط به کلون 17 را با هم مخلوط می نمایند. پس 25 توده بذری بدست می آید. این 25 توده، حاصل تلاقی هر کلون با بقیه کلونها می باشد. مثلاً بذری که روی کلون 1 بدست می آید حاصل تلاقی والد ماده 1 با کلونهای 2 تا 25 می باشد. یعنی تستر عبارت از جمعیت کلونها است. در واقع قابلیت ترکیب هر کلون با بقیه کلونها مد نظر است. حال این توده را با یک طرح آزمایشی از نظر عملکرد مقایسه می کنند (آزمون پلی کراس). آزمون پلی کراس نشان می دهد که کدام کلون با بقیه کلونها قابلیت ترکیب خوبی دارد. پس از تعیین بهترین کلونها در آزمون پلی کراس، این کلونها را در مزرعه مشخص کرده و آنها را در مرحله دیگر در یک طرح پایه بطور تصادفی توزیع می کنند تا تمام تلاقی ها انجام گیرد.برای پیاده سازی طرح، فاصله ردیفها را cm 100-90، فاصله بوته ها روی ردیف را حدود cm 30 و طول ردیفها را معمولاً m 6 در نظر می گیرند. در بعضی از طرحها به صورت تراکم به کار می برند (یعنی وزن بذر در هکتار).

اساس هر دو نوع واریته سنتتیک یکسان است و آن انتخاب بهترین ژنوتیپ ها برای تشکیل واریته ها می باشد.

تهیه نژاد برتر (Strain building)

روش تهیه نژاد برتر در سال 1931 توسط جنکین (Jenkin) ارائه شد.

آزمایش نتایج

یکی دیگر از انواع روشهای اصلاحی یونجه می باشد که می تواند به صورت های زیر انجام شود:

نتاج حاصل از خودگشنی برای حذف ژنهای مضر نتاج حاصل از گرده افشانی باز: برای اندازه گیری خاصیت ترکیب پذیری عمومی نتاج لینه مادری: بذرو حاصل از گرده افشانی باز، آزمایش شده را انتخاب کرده و با هم ترکیب می کنند. توسط Fryerدر سال 1939 ارائه شد.

نتاج تاپ کراس:

برای آزمایش ترکیب پذیری

نتاج پلی کراس:

از مهمترین روشهای اصلاح یونجه است و توسط Tysdale و همکاران در 1942 ارائه شد.

نتاج حاصل از هیبرید ساده:

تمام ترکیبات ممکن بین هیبریدها را بررسی کرده تا به ترکیب پذیری خصوصی پی برند.

هدف های به نژادی یونجه

هدف اصلی از به نژادی یونجه، به دست آوردن رقمی است که عملکرد و علوفه سبز و علوفه خشک آن بالا و همچنین میزان زیادتری پروتئین داشته باشد.

فرم رشد

فرم رشد یونجه متفاوت است. تیپ های بلند، متراکم و راست، معمولاً نسبت به سایر تیپ های یونجه محصول بیشتری تولید می کنند.

پنجه زدن

یونجه، مانند غلات از محل طوقه یا تاج ریشه تولید انشعابات شاخه ای می کند که می توان همان اصطلاح پنجه زدن و یا شاخه دهی را به آن اطلاق کرد.یکی از خصوصیات دیگر یونجه، تشکیل ساقه های خزنده زیرزمینی و روی زمینی است.پنجه زدن طوقه، یکی از عوامل مهم تشکیل دهنده محصول یونجه به شمار می رود.

نسبت بین ساقه و برگ

نسبت بین ساقه و برگ یونجه یکی از عوامل مهم سنجش به نژادی این گیاه است. هدف اصلی به نژادی یونجه در این خواهد بود که سعی شود ارقامی با عملکرد زیاد و در عین حال با نسبت زیادتر برگ به ساقه تولید شود و یا این ارقام از انتخاب گیاهانی با برگهای زیادتر و بزرگتر به دست آید.

گل آذین

تعداد گل آذین یونجه، مانند میزان محصول سبز آن، تابع پنجه زدن یا پنجه دهی و تعداد ساقه های جانبی ان است. گیاهانی با گل دهی زیاد که دارای خوشه های خوب به گل نشسته باشند، بیشترین میزان محصول بذر را تولید خواهند کرد.

ریشه دهی

ریشه یونجه، اغلب شامل یک قسمت راست و عمیق و یک قسمت انشعابات جانبی آن است.

تشکیل ریشه خزنده

یونجه قادر است در عمق 10 تا 20 سانتی متری سطح زمین ریشه های خزنده زیرزمینی تشکیل دهد که متعاقباً از آنها ساقه های هوایی تولید می شود. تشکیل ریشه های خزنده حداقل تابع 3 ژن است. فرم های یونجه با ریشه خزنده این توانایی را دارند که همیشه از ناحیه ریشه ساقه جدیدی تولید کنند. برای چرای دام مناسب اند و لگدمال شدن را بهتر از یونجه های فرم معمولی تحمل می کنند.

مقاومت به سرمای زمستان

گیاهان مقاوم به سرما را می توان با قرار دادن آنها به مدت 8 تا 24 ساعت در دمای 20 درجه سانتی گراد زیر صفر انتخاب کرد. ارقامی که دارای انشعابات ریشه هستند نسبت به ارقامی که دارای ریشه های راست و بدون انشعاب هستند مقاومت بیشتری نسبت به سرما نشان می دهند. تیپ یونجه هایی با سیستم ریشه خزنده، مقاومت زیادتری نسبت به سرمای زمستان دارند.

مقاومت در برابر قدرت اسیدی خاک

حد مطلوب pH خاک برای یونجه، 6/5 است. کشت یونجه در چنین خاکهایی باعث حاصلخیزی و بهبود ساختمان آنها می شود.

مقاومت به خشکی

حداقل 3 عامل مهم را در مورد مقاومت یونجه به خشکی می توان ذکر کرد:

الف) قدرتی که گیاه می تواند داشته باشد تا آب موجود و در دسترس را از خاک جذب کند.

ب) قدرتی که گیاه می تواند داشته باشد تا طول مدت خشکی را بدون خطر بگذراند.

ج) میزان مصرف آب به ازای تولید یک واحد ماده خشک.

مقاومت به شوری

یونجه نسبت به خاکهای شور و قلیایی سازش بیشتری دارد ولی حساسیت آن در برابر نمک، در اوایل رشد و هنگام جوانه زدن، تا حدودی زیاد است. دوام یونجه های مناطق با خاکهای لب شور و آهکی بیشتر از دوام آنها در مناطق با خاکهای اسیدی است.

طولانی تر شدن عمر یونجه

عوامل تعیین کننده دوام و طول عمر یونجه، عوامل اندوژن (داخلی) هستند.