شناسایی و کنترل بیماری های یونجه

شناسایی و کنترل به موقع بیماری ها در مزارع یونجه یکی از عوامل موفقیت در کشت و نگه داری مزارع یونجه می باشد که میتواند در افزایش عمر مفید گیاه تاثیر به سزایی داشته باشد.

---

مدیریت بیماری های مزارع یونجه (Disease Management of Alfalfa Fields)

شناسایی و کنترل به موقع بیماری ها در مزارع یونجه یکی از عوامل موفقیت در کشت و نگه داری مزارع یونجه می باشد که میتواند در افزایش عمر مفید گیاه تاثیر به سزایی داشته باشد.

برخی از مهمترین بیماری ها در مزارع یونجه شامل :

 

بیماری جارویی یونجه یا فایتوپلاسمایی  (Witches Broom of Alfalfa)

بیماری جارویی یا فایتوپلاسمایی یونجه از مناطق فارس، كرمان، سیستان و بلوچستان، یزد، بوشهر و اصفهان گزارش شده است. این بیماری بیشتر در مناطق گرم جنوب كشور گسترش دارد و آسیب و زیان آن در بسیاری از موارد بیش از 80% برآورد می شود و گاهی موجب می شود در یونجه زارهای یزد بیشینه تنها تا 2 چین یونجه قابل برداشت باشد. كوتولگی شدید، جارویی شدن بوته ها كه در اثر پیدایش شمار زیادی ساقه های كوتاه و باریك از محل طوقه به وجود می آید، رشد جوانه های جانبی ساقه، كوچك ماندن، گرد شدن و چروكیدگی برگچه ها، زردی بوته و تغییرات ناهنجار در گلها كه شامل سبز شدن گلبرگ ها، برگ سانی شدن گل ها یا اصطلاحا فیلودی (Phyllody) و ناباروری كه در نهایت مرگ بوته ها را همراه دارد، از جمله نشانه های این بیماری می باشد. در مواردی كه گلدهی پس از آلودگی بوته ها رخ میدهد، گلهای جدید رشد عادی نداشته و دچار حالت های ناهنجار یاد شده در بالا می شوند.

بیماری جارویی یونجه یا فایتوپلاسمایی

عامل بیماری

عامل بیماری نوعی Phytoplasma می باشـد كـه بوسـیله زنجرك Orosius albicinctus منتقل می شود و انتقال مكانیكی از طریق آب، خاك و ادوات كشاورزی دراین مورد وجود ندارد. میزان آلودگی به این بیماری تا 100% هم می رسد. در استان یزد سرعت انتشار و میزان آسیب و زیان بیماری بسیار شدیدتر از دیگر مناطق آلوده در ایران میباشد. به طوری كه كشت یونجه در برخی مناطق متوقف شده است. هیچكدام از رقم های معمول یونجه درایران به این بیماری مقاوم نبوده و باید از روش های زراعی برای كنترل بیماری استفاده كرد.

عامل بیماری فایتوپلاسمایی یا جارویی یونجه

كنترل بیماری

بازدید پیوسته یونجه زار و ریشه كنی بوته های مشكوك به بیماری در نخستین فرصت باعث جلوگیری از انتشار بیشتر آن می شود. سمپاشی زنجرك ها با حشره كش های نفوذی (سیستمیك) از دیگر اقدامهای پیشگیری كننده می باشد. پرهیز از نقل و انتقال یونجه از یونجه زارهای آلوده به یونجه زارهای سالم از دیگر اقدام های بهداشتی مؤثر به شمار می آید.

پوسیدگی فیتوفترایی یونجه  (Phytophthora root rot)

این بیماری به تقریب در همه ی مناطقی كه دارای خاك با بافت سنگین هستند و درآن ها یونجه كشت می شود گزارش شده است. آسیب و زیان رسانی آن در مناطقی كه یونجه به صورت غرقابی آبیاری می شود سنگین تر می باشد. در خاك های رسی بدون زهكش رخداد این بیماری حتمی است و گاهی در سال اول كشت باعث نابودی سبز یونجه زار می شود.

پوسیدگی فیتوفترایی یونجه

نشانه های بیماری

نشانه های این بیماری در خاك هایی كه از نظر زهكشی مناسب نیست، پس از بارندگی شدید یا آبیاری غرقابی پدید می آید. بدین صورت كه برگ های بوته های آلوده زرد تا قرمز شده و اغلب بوته ها كوتاه، پژمرده و در نهایت خشك می شوند. پوسیدگی ریشه قارچ فیتوفترا (Phytophthora) در خاك های مرطوب و یا با تخلیه ضعیف، شدت بیشتری دارد. دمای پایین خاك و میزان رس بالا نیز این خطر را افزایش می دهد. در یونجه زارهایی كه تازه در حال استقرار گیاهچه هستند ممكن است به شدت به استقرار گیاه آسیب برساند.هنگامی كه شرایط آب و هوایی سرد و مرطوب باشد، بوته میری می تواند توسط قارچ Phytophthora ایجاد شود. نشانه ها در گیاهان استقرار یافته عبارت اند از: زرد شدن برگ های پیرتر كه به دنبال آن پژمردگی و مرگ گیاه را به همراه خواهد داشت. اغلب درمحل اتصال ریشه های جانبی به ریشه اصلی لكه های زرد  قهوهای پوسیدگی دیده می شود.

پوسیدگی فیتوفترایی یونجه

عامل بیماری

عامل پوسیدگی ریشه یك شبه قارچ خاكزی با نام علمی Phytophthora megasperma f.sp. medicagenis می باشد. دوام قارچ از طریق ائوسپور یا میسیلیوم در بقایای گیاهی است. دمای مطلوب خاك برای رشد و گسترش عامل بیماری 24 الی 27 درجه سلسیوس می باشد.

كنترل بیماری

استفاده از رقم های مقاوم در مناطقی كه در آنها نشانه ها و میزان آسیب و زیانرسانی این بیماری شناخته شده است توصیه می شود. تناوب زراعی با غیر حبوبات به كاهش بروز بیماری كمك خواهد كرد. به كمینه رساندن غرقابی در یونجه زارهای آبیاری شده و بهبود زهكشی نیز اقدام عملی مناسبی علیه این بیماری است. نشانه های بیماری پوسیدگی ریشه مانند پژمردگی باكتریایی است. در نوك ریشه ها و ریشه چه ها اغلب زخم های زرد تا قهوهای دیده شده كه بعدها به رنگ سیاه تبدیل می شود. ریشه ها پوسیده شده و بین بافت های سالم و آلوده خط مشخصی وجود دارد كه ممكن است در اعماق خاك نیز رخ دهد. مدیریت آب و خاك در این زمینه از بهترین روش های كنترل است. انجام زهكشی درخاكهای سنگین و پرهیز از آبیاری غرقا بی از موارد قابل توصیه است. تنظیم میزان آب وروش آبیاری به منظور جلوگیری از اشباع شدن خاك و نیز كاهش دور آبیاری كمك موثری میكند. برای جلوگیری از رخداد بوته میری و مرگ گیاهچه، ضدعفونی بذرها با استفاده از قارچ كش اختصاصی متالاكسیل یا استفاده از بذر یونجه استانداردتوصیه می شود.

پژمردگی فوزاریومی یونجه  (Fusarium Wilt)

این بیماری از بسیاری از مناطق یونجه كاری جهان گزارش شده است.

پژمردگی فوزاریومی یونجه

نشانه های بیماری

نخستین نشانه بیماری، پژمردگی ساقه های جوان است. در مراحل اولیه بیماری، برگها ممكن است در طول روز پژمرده و سپس در شب به حالت اولیه برگردند. برگ ها و ساقه ها تغییر رنگ میدهند و برگها به طورمعمول كمی قرمز میشوند. در اوایل آلودگی ممكن است تنها یك سمت گیاه آلوده شود. اگر برشی از ریشه اصلی تهیه كنیم حلقه های كامل یا ناقص قهوهای یا تیره در استوانه مركزی آوندها (Stele) دیده می شود. در مراحل پیشرفته بیماری حلقه بیرونی استوانه مركزی و یا همه ی استوانه مركزی ممكن است تغییر رنگ دهد.

پژمردگی فوزاریومی یونجه

در پژمردگی باكتریایی دسته های آوندی قهوهای مایل به زرد یا روشن دیده می شود ولی در پژمردگی فوزاریومی قهوه ای مایل به قرمز یا تیره است. تغییر رنگ بافت بیشتر دراین پژمردگی مشخص است و به طور معمول نیز كورتكس یا پوست آلوده نمی شود. باافزایش رژیم آبیاری، تغییری در وضعیت بیماری به وجود نمی آید.

پژمردگی فوزاریومی یونجه  Fusarium Wilt

عامل بیماری

عامل بیماریزا قارچ Fusarium oxysporum f.sp. medicaginis است. دمای مناسب رشد حدود 20 درجه سلسیوس است.

كنترل بیماری

عامل بیماریزا برای چندین سال در خاك باقی می ماند و تنها روش عملی، استفاده ازرقم های مقاوم است. رقم هایی كه هم به نماتدهای مولد گره ریشه و هم به پژمردگی فوزاریومی مقاوم باشند، در جایی كه هر دو عامل وجود داشته باشد، نتیجه بهتری می دهند.

پوسیدگی قهوه ای ریشه یونجه  (Rhizoctonia root rot)

این بیماری در ایران از مناطق كرج، زنجان، ورامین، دماوند، ساوه، سیستان و بلوچستان و مازندران گزارش شده است. این بیماری بیشتر در دوره های با دمای بالا و رطوبت خاك بالا وجود دارد.

پوسیدگی قهوه ای ریشه یونجه

علائم بیماری

در بوته های آلوده در محل طوقه و ساقه های نزدیك سطح خاك، لكه های قرمز (Sunken) فرورفته که گاهی به صورت قرمز تیره تا قهوه ای رنگ نیز در می آید دیده می شود.

پوسیدگی قهوه ای ریشه یونجه

در موارد آلودگی شدید، و به ویژه در آب و هوای گرم و مرطوب برگها و شاخه ها پژمرده و خشك می شوند و سرانجام باعث مرگ گیاه می شوند.

عامل بیماری

عامل بیماری قارچ Rhizoctonia solani است كه انتشار جهانی دارد و به طورمعمول رشد بهینه (اپتیمم) آن در 30 - 25 درجه سلسیوس بوده و در 35 درجه سلسیوس رشد آن متوقف می شود. عامل بیماری به صورت سختینه (اسكلروت) در خاك و یا درمواد گیاهی دوام پیدا می كند و می تواند به صورت پوده رست (ساپروفیت) بدون وجود میزبان نیز در خاك دوام داشته باشد. سختینه نامنظم قهوه ای تا تیره رنگ با قطر كمتر از 5 میلیمتر سال ها می توانند بقای خود در بیرون را حفظ كنند.

كنترل بیماری

هیچ گونه اقدام مؤثری شناخته نشده است ولی برخی از رقم های یونجه به نظر میرسد دارای تحمل بیشتری باشند كه به احتمال ناشی از قوی بودن نظام ریشه ای آن ها است. در صورتی كه سوختگی برگ ها گسترش یابد برداشت زود رس برای كاهش آسیب و زیان رسانی بیماری توصیه می شود.

بیماری سفیدك كركی یونجه  (Downy mildew)

سفیدك كركی و یا سفیدك درونی یونجه از بیماری های مهم یونجه در بخش های مهمی از مناطق یونجه كاری جهان به ویژه در نقاط مرطوب و خنك میباشد كه آسیب و زیان قابل توجهی به عملكرد محصول وارد می كند و از بیماری های قدیمی یونجه به شمار می آیند.

سفیدك كرك دار  (Downy mildew)

روش شناسایی

برگ ها به رنگ سبز كه در نور به رنگ زرد و پیچ خورده به نظر می رسد. نشانه ها در بالای شاخه به مراتب بیشتر دیده می شوند. بیماری قارچی متمایل به خاكستری تا بنفش با گسترش زیاد، در سطح زیرین برگچه مبتلا دیده می شود. سفیدك كرك دار به احتمال زیاد در بهار مشكل بیشتری برای كشاورز ایجاد خواهد كرد.

سفیدک کرکی

نشانه های بیماری

در سطح بالایی برگها، لكه های زرد یا سفید رنگی دیده می شود و در قسمت پایینی همین ناحیه، پوشش سفید مایل به خاكستری قارچ شامل اسپورانژیوفرها و اسپورانژیوم به وجود می آید. فاصله گره ها در روی ساقه كم می شود و ساقه كوتاه تر و برگ های جوان پیچیده و لوله ای میشوند. اگر بیماری به صورت نفوذی (سیستمیك) و درونی درآید. ساقه ها متورم و كوتاه شده و برگ ها نیز همگی عموماً تغییر رنگ می دهند. این بیماری بیشتر درفصل بهار شیوع داشته و این بدان سبب است كه آب و هوای خنك و مرطوب برای رشد و استقرار آن مناسب است.

سفیدک کرک دار  (Downy mildew)

عامل بیماری

عامل بیماری شبه قارچ Peronospora aestivalis است. اسپورانژیوفرها منشعب و در انتها دو شاخه ای هستند. عامل بیماری زمستان را به صورت ائوسپور روی بافت مرده و یا به صورت میسیلیوم روی جوانه های طوقه به سر می برد. گاهی میسیلیوم نیز ممكن است از طریق بذر منتقل شود. انتشار ثانویه قارچ توسط اسپورانژیوم هاست و چرخه های ثانویه بیماری در شرایط مطلوب در مدت 5 روز تكمیل می شود. دمای بهینه جوانه زنی اسپورانژها حدود 18 درجه سلسیوس میباشد اما در دامنه 29 - 4 درجه سلسیوس نیز بیماری می تواند شایع گردد.

كنترل بیماری

در شرایط بروز نشانه های آلودگی و خطر كاهش عملكرد، با برداشت زود تر از موعد می توان كانون آلودگی اولیه را كاهش داد و در آلودگی شدید پس از برداشت یونجه، یونجه زار را با مانكوزب دو در هزار سمپاشی می كنند. استفاده از رقم های مقاوم از دیگر اقدام های قابل توصیه است. ارقام یونجه همدانی و یزدی جزء رقم های حساس به شمارمی آیند. در عین حال ذخایر توارثی (ژرم پلاسم های) پر شماری كه مقاومت نسبی بالایی نسبت به این بیماری دارند به دست آمده كه استفاده از آن ها می تواند اقتصادی ترین روش كنترل به شمار آید.رقم های مختلف مقاوم در برابر سفیدك كركی نیز در دسترس هستند. تماس با كارشناس كشاورزی منطقه برای اطلاعات در مورد رقم های مقاوم در برابر سفیدک سطحی توصیه می شود. اگر سفیدك شدید در فصل بهار است، انجام برداشت اول را به تاخیر نیندازید. برداشت از بافت آلوده به حذف عامل بیماری و كاهش رطوبت در تاج پوشش محصول كمك می كند. دمای محیط در تابستان گرم تر خواهد شد و شانس آسیب سفیدك به رشد دوباره یونجه را كاهش می دهد. و تناوب با گیاهانی غیر از خانواده بقولات نیز برای كاهش آسیب و زیان رسانی بیماری پیشنهاد می شود.

سفیدک کرک دار یونجه  (Downy mildew)

بیماری لكه قهوه ای برگ یونجه  (Beown or Pseudopeziza leaf spot)

بیماری لكه قهوه ای یونجه، یك بیماری قارچی شناخته شده در سرتاسر جهان است. این بیماری از دیدگاه اقتصادی عملكرد و كیفیت علوفه را بسیار تحت تأثیر و كاهش می دهد. نشانه های بیماری به صورت لكه های قهوه ای كوچك تا سیاه و گرد با حاشیه دندانه دار به قطر 1 - 3 میلیمتر روی برگ های جوان نمایان می شود و سپس به سوی بالا پیشروی می كنند و لكه ها با هم یكی نمی شوند برگ های آلوده پس ازچندی، زرد شده و می ریزند. زیان بیماری در ماه های خنك سال فزاینده است. عامل بیماری روی برگ های ریخته شده، زمستان گذرانی می كند و در بهار با سازگار شدن هوا آسكسپورها نمایان شده و پرتاب می شوند و آلودگی دوباره از اینجا آغاز می شود. آلودگی با خشكی و گرمی هوا كاهش می یابد و در پاییز دوباره افزایش می یابد. برخی رقم یونجه تا اندازهای در برابر این بیماری متحمل هستند و از این رقم (ها) می توان برای گزینش رقم های پایدارتر سود برد. بهترین روش مبارزه با این بیماری، برداشت زود هنگام آن در چین نخست است تا از پراكندگی بیشتر بیماری جلوگیری شود. در بیشتر مناطق كشور این بیماری دیده شده است. در یونجه زارهای تولید بذر یونجه سمپاشی نیز انجام می شود، ولی برای تولید علوفه پیشنهاد نمی شوند. بیماری لكه قهوه ای یونجه، ناشی از بیماری زایی گونه ای قارچ شناخته شده در سرتاسر جهان است.

بیماری لکه قهوه ای برگ یونجه (Brown or Pseudopeziza leaf spot)

این بیماری كه به بیماری لكه فلفلی نیز مشهور می باشد، در ایران از استانهای مركزی،اصفهان، تهران، همدان، خوزستان و فارس گزارش شده است. لكه قهوه ای افزون بر كاهش كمی محصول بر روی كیفیت غذایی آن نیز تأثیر داشته و باعث كاهش میزان پروتئین برگهای آلوده شده و لذا اهمیت اقتصادی بسیاری دارد.

نشانه های بیماری

نشانه های بیماری روی برگ های جوان یونجه به صورت نقاط كوچك، گرد و قهوه ای رنگ است و قطر لكه ها محدود و ثابت است و حدود 2 الی 3 میلیمتر می باشد. در قسمت وسط لكه ها، آپوتسیوم قارچ تشكیل می شود و بر اثر حمله بیماری، برگ ها ریزش پیدا می كنند.

عامل بیماری

عامل بیماری در ریخت جنسی روی یونجه Pseudopeziza medicaginis است. عامل بیماری زمستان را در بافت برگ های باقیمانده روی گیاه یا روی برگهای ریخته شده و پوسیده به سر میبرد و در بهار روی برگ های نپوسیده دوباره آپوتسیوم تشكیل می شود. بیماری به طور معمول روی برگهای پایینی ظاهر می شود و به تدریج به برگ های بالایی سرایت می كند. آسیب و زیان رسانی بیماری به طور معمول در اواخر تابستان و اوایل پاییز كه هوا تا حدودی خنك است، شدت دارد. ریخت غیرجنسی آن شناخته نشده است.

كنترل بیماری

استفاده از رقم های متحمل، برداشت زود هنگام در شرایطی كه خطر بروز بیماری به صورت حاد وجود داشته باشد. همینطور از آنجا كه بیشینه آسیب و زیان رسانی بیماری بیشینه در چین های اول و دوم بیشتر می باشد استفاده از چین برداری زودرس در این مواقع زمان ها توصیه است.

نماتد ساقه یونجه یا نماتد ساقه و پیاز  (Bulb and stem Nematoda)

نماتد به جوانه های در حال توسعه نفوذ كرده و باعث می شود ساقه آلوده بزرگتر دیده شده و دچار تغییر رنگ شوند. ساقه در حال رشد بین گره های برگ كوتاه می شود. آلودگی شدید در دمای متوسط و رطوبت بالا باعث می شود ساقه سیاه رنگ تا ارتفاع 30 سانتی متری بالاتر از سطح زمین دیده شود. شمار ساقه در پوشش گیاهی كاهش می یابد و در نهایت گیاه می میرد. برخی از شاخه های آلوده ممكن است سفید رنگ و برگ های كمی كوچك داشته باشند و از این لحاظ این بیماری به نام سفید معروف شده است.

نماتد ساقه یونجه یا نماتد ساقه و پیاز  (Bulb and stem)

نماتد ساقه در درجه اول در زمستان در بافت طوقه یونجه و ساقه  جوان توسط برف پوشیده شده است، بنابراین می تواند توسط بذر آلوده، با تجهیزات برداشت یونجه و آب آبیاری پخش شود. این نماتد از بیشتر نقاط یونجه كاری كشور از جمله كرمان،فارس ،آذربایجان، مركزی، اصفهان و سال های اخیر از خراسان نیز وجود آن گزارش شده است.

نماتد ساقه یونجه یا نماتد ساقه و پیاز  (Bulb and stem )

علائم بیماری

كوتاه ماندن بوته های آلوده و آماس جوانه ها و قسمت های پایینی ساقه، كاهش فاصله بین گره ها، كوچكی و بد شكلی برگ ها و سفید شدن آن ها و ساقه های آلوده از نشانه های مهم این بیماری در روی یونجه می باشد. با وجود اینكه نماتد خاكزاد است ولی آسیب و زیان آن بیشتر در روی اندام هوایی دیده می شود و بیشترین محل تجمع آن در روی طوقه بوته های آلوده است. نماتد در درون ساقه و اندام های هوایی است و هنگام برداشت نیز همراه علوفه خشك است. در یونجه زارهای تولید نیز به دلیل اختلاط بذرها با كاه و كلش آلوده، میزان قابل توجهی نماتد امكان انتقال در توده بذری را پیدا می كنند. نشانه ها در یونجه زار به طور معمول به صورت لكه ای (Patchy) دیده می شود كه ناشی از كندی حركت نماتد در سطح یونجه زار می باشد.

نماتد ساقه یونجه یا نماتد ساقه و پیاز  (Bulb and stem)

عامل بیماری

عامل بیماری نماتد Ditylenchus dipsaci است. در این گونه نماتدهای نر و ماده ازنظر ریخت ظاهری با یك دیگر تفاوتی ندارند و هر دو كرمی شكل هستند. دارای میله دهانی ظریف، دم مخروطی و سرپخ و به درازای تقریبی یك میلی متر هستند. مرحله مهاجم آن شامل همه مراحل است ولی مرحله مقاوم نماتد لارو سن چهار آن است كه می تواند درخاك تا مدت های مدیدی بقاء نماتد را حفظ كند. در اواخر فصل رویش میتوان مرحله مقاوم نماتد را در خاك پیدا كرد. بهترین زمان برای كنترل بودن و یا نبودن نماتد در یونجه زار 10 تا 15 روز پس از چین برداری است. دمای مناسب برای آلودگی به طورمعمول دماهای زیر 20 درجه سلسیوس بوده و خسارت نماتد در مناطق سرد سیر بیشتر است. در عین حال در مناطق دیگر بیشترین آسیب و زیان را در فصل بهار و پاییز میتوان انتظار داشت. چون نماتد در شرایط دمای بالاتر از 20 درجه سلسیوس فعالیت كمتری خواهد داشت، طول دوره زندگی این نماتد در شرایط مطلوب 23 الی 30 روز می باشد. هر نماتد ماده 300 الی 500 عدد تخم میگذارد. از دیگر شرایط فعالیت نماتد وجود رطوبت بالا و بافت سنگین خاك یونجه زار است. چنانچه آبیاری پس از چین برداری كمتر صورت گیرد جمعیت نماتد تا حد زیادی كاهش می یابد.

كنترل بیماری

استفاده از رقم های مقاوم شناخته شدهی دارای تحمل یا مقاومت به نماتد قابل توصیه است. یك سال تناوب و كاشت دو یا سه گیاه زارعی غیر از بقولات مانند غلات، به طور معمول جمعیت نماتد را كاهش می دهد. با این حال، این كشتزار می تواند به سرعت توسط نماتد درحال حركت با ماشینها و ادوات كشاورزی، حیوانات و یا فاضلاب دوباره آلوده شود. كنترل نماتد یونجه در نظام تناوب با محدود كردن زندگی آن طی چهار سال قابل اجراست. همواره باید توجه داشت كه ماشین ها و ادوات پیش از حركت از جاهای آلوده به یونجه زار سالم پاكسازی شوند.

مدیریت تلفیقی نماتد ساقه یونجه

رعایت تناوب دستكم به مدت 3 الی 4 سال و خودداری از كشت یونجه با كشت گیاهان زارعی غیرمیزبان مانند سیب زمینی، گوجه فرنگی، چغندرقند، ذرت و یا آیش گذاشتن زمین یكی از اصولی ترین راهكارهای كنترل و كاهش تراكم این نماتد است. با توجه به اینكه آلودگی از راه ساقه های آلوده انتشار می یابد، حذف ساقه های آلوده و نیز حذف كامل بقایای یونجه از بذر با انجام بوجاری بهنگام و مناسب در جلوگیری از انتشار این نماتد بسیار مؤثر است.

خود داری از كشت بذرهای یونجه آلوده و یا در صورت لزوم ضدعفونی آنها با استفاده از آبگرم 45 درجه سانتی گراد به مدت 30 دقیقه مؤثر است چون نماتدها در سطح بذرها هستند. در یونجه زارهای آلوده برای جلوگیری از آلودگی بذر انجام دو نوبت سمپاشی با تركیبات دیمتوات 40% به میزان 400 گرم در هكتار در دو نوبت، یكی در هنگام برداشت چین اول و دومی در هنگام وجود بیشینه نماتد توصیه شده است. یكی از مؤثرترین راهكارهای كنترل این نماتد استفاده از رقم های متحمل است. رقم های یونجه متداول كشت در ایران از جمله همدانی، نیك شهری، و یزدی به این نماتد حساس و رقم مائوپا یا به نسبت متحمل شناخته شده است. كاهش میزان رطوبت خاك یونجه زار در پیش و پس از برداشت باعث خشبی شدن بافت های گیاه و در نتیجه جلوگیری از حمله نماتد می شود و در نهایت كاهش جمعیت نماتد در خاك را به دنبال خواهد داشت.

بیماری ویروس موزائیك یونجه  ( Alfalfa Mosaic Virus - AMV )

این ویروس از جمله ویروس های بذر زاد (seed-born) به شمار می آید. در ایران بررسی روی ویژگیها و پراكنش این ویروس در یونجه زارهای استان خراسان صورت گرفته است.

بیماری ویروس موزائیك یونجه

نشانه های بیماری

در روی یونجه نشانه های آلودگی به ویروس بیشتر با ظهور لكه های موزائیك ،Mottle و بدشكلی های مشخص (تیپیك) در روی برگچه ها و كوتولوگی شدید در روی بوته های در حال رشد همراه است. هنگامی كه بوته ها بالغ می شوند نشانه های آلودگی نیز كاهش یافته و محو می شوند. گره زایی در روی ریشه های آلوده و بقایای بوته ها در زمستان كاهش می یابد.

دامنه میزبانی این ویروس خیلی زیاد است. در یونجه تولید حالت موزائیك و گاهی چروكیدگی برگ و كوتولگی بوته ها می كند. در لوبیا چشم بلبلی حالت ابلقی در برگ ها ایجاد می كند. در لوبیا تولید نقاط زرد در متن برگ ها می كند. در نخود ایرانی موجب قهوه ای شدن آوندهای آبكشی و ایجاد پژمردگی می شود.

بیماری ویروسی موزائیک یونجه

عامل بیماری

شته ها مهمترین ناقلان آن هستند و دست كم 15 گونه شته از جمله شته سبز هلو (Myzus persicae) و شته نخود فرنگی (Acyrthosiphon pisum)  در انتقال آن درطبیعت نقش دارند.

عامل بیماری ویروس موزائیك یونجه

كنترل بیماری

بهترین راه كنترل و جلوگیری از آسیب و زیان رسانی این بیماری استفاده از بذرهای بدون ویروس می باشد. البته در جهان روی تولید برگه ها و رقم های مقاوم به شته نیز بررسی های فشرده ای در دست انجام می باشد تا از انتقال ویروس در روی میزبان نیز جلوگیری شود.

سفیدك سطحی یونجه  (Powdery mildew)

این بیماری در مناطق گرم و خشك آسیب و زیان رسانی بیشتری می داشته و در ایران افزون بر یونجه از روی شبدر و اسپرس نیز گزارش شده است. قارچ عامل بیماری دامنه میزبانی گستردهای دارد و از روی 267 جنس و گونه گیاهی گزارش شده است. این بیماری از مناطق مركزی ایران و استان های فارس، آذربایجان و كرمانشاه گزارش شده است.

بیماری سفیدك سطحی یونجه  (Powdery mildew)

نشانه های بیماری

نشانه های بیماری به طور معمول به صورت پوشش پودری و سفید رنگ در سطح اندام های هوایی به ویژه برگچه ها ظاهر می شود كه شامل اندام رویشی قارچ از جمله میسلیوم وكنیدیوفر و كنیدی های قارچ می باشد. با مرور زمان نقاط نارنجی، قهوه ای و تیره رنگ درمتن پوشش سفید رنگ دیده می شود كه ظهور مرحله جنسی قارچ عامل بیماری را همراه دارد. به طور معمول این قارچ بیشتر درون رست (اندوفیت) است و تا لایه میانی (مزوفیل) برگ و ریشه ها، قارچ نفوذ می كند.

عامل بیماری

قارچ عامل بیماری در مرحله غیر جنسی Oidiopsis tauricae نام دارد. زمستان گذرانی قارچ به طور معمول به صورت آسكوكارپ در بقایای گیاهی آلوده می باشد. در بهار آسكوكارپ ها با جذب رطوبت ناشی از بارندگی های بهاره پاره شده و آسك ها و آسكوسپورها رها شده و باد آن ها را روی یونجه قرار داده و آلودگی های جدید را سبب می شوند.

كنترل بیماری

در شرایط آلودگی گیاهچه های یونجه می توان از قارچ كش های، گل گوگرد و كاراتان در صورت لزوم استفاده كرد.

عامل بیماری سفیدک سطحی یونجه

زنگ یونجه  (Alfalfa rust)

این بیماری در ایران نیز از مناطق مختلفی مانند دماوند، كرج، اهواز، خوی و مرند و درسال های از استان گلستان نیز گزارش شده است. بیماری زنگ یونجه، یكی از بیماری های مهم یونجه به شمار می رود كه در مناطق گرم و مرطوب، آسیب و زیان قابل توجهی به محصول می زند. آسیب و زیان این بیماری به ویژه در یونجه زارهای تولید بذر بیشتر به چشم می خورد.

زنگ يونجه  (Alfalfa rust)

نشانه های بیماری

جوش های اوردیوم به رنگ قرمز قهوه ای و به شكل گرد از نشانه های بارز بیماری میباشد كه در سطح زیرین برگ، دمبرگ و ساقه دیده می شود. هنگامی كه شمار جوش های زنگ زیاد باشد باعث پاره پاره شدن برگ ها و ریزش نا بهنگام آن ها می شود و همچنین ساقه های یونجه در زمانی كه برداشت به تأخیر می افتد به شدت مورد تهاجم قرار میگیرد. میزبان واسط این قارچ، گیاه فرفیون Euphorbia spp. می باشد كه مرحله Aecia بر روی برگ ها و ساقه های آن توسعه یافته، ممكن است موجب مرگ جوانه های ساقه شود.

عامل بیماری

عامل بیماری زنگ یونجه، قارچ Uromyces striatus است.

عامل بیماری زنگ یونجه

كنترل بیماری

یكی از راهكارهای اصولی رویارویی با این بیماری، استفاده از رقم های متحمل و یا مقاوم می باشد، زیرا رقم های مختلف یونجه واكنش های متفاوتی را به این بیماری نشان داده اند. همچنین چین برداری زود هنگام از میزان آسیب وزیا نرسانی بیماری جلوگیری  میكند.

عامل بیماری زنگ یونجه

آنتراكنوز یونجه  (Anthracnose)

آنتراكنوز یك بیماری قارچی است كه گاهی باعث آسیب و زیانرسانی در مناطق پر بارش می شود. آنتراكنوز در یونجه توسط قارچ های مختلفی كه منجر به آنتراكنوز بر روی شبدر می شوند، ایجاد می شود. آنتراكنوز از بیماری های مهم یونجه به شمار می آید و از یونجه زارهای استان زنجان و نواحی غرب كشور از جمله ابهر، خدابنده، خرمدره و سلطانیه گزارش شده است.

نشانه های بیماری

علائم بیماری در روی رقم های مختلف به اشكال مختلف بروز می كند. لكه های نا منظم تیره رنگ در روی رقم های متحمل تا ظهور زخم های فرو رفته بیضی شكل روی ساقه ارقام حساس از شایع ترین رقم های بیماری به شمار می آید. به دنبال ظهور این لكه ها، شاخه های آلوده زرد رنگ و در نهایت پژمرده و خشكیده می شوند.

آنتراكنوز یونجه

نشانه ها به شكل فرورفتگی، بیضی شكل منجر به زخم الماس شكل روی ساقه می شوند. این نقاط كاه مانند با حاشیه تیره تر است. در نقاط گسترش بیماری و كمربند ساقه، باعث شاخه های مرده در تابستان و پاییز می شود. آنتراكنوز همچنین می تواند در محل یك طوقه ایجاد شود. ساقه در سطح طوقه شكسته شده و یك تغییر رنگ به رنگ سیاه و سفید مایلبه آبی در قاعده نشان می دهد. در مراحل پیشرفته بیماری روی لكه های تیره و قهوهای رنگ نقاط ریز سیاه رنگی در مركز لكه ها دیده می شود كه اندام بارده قارچ یا آسروول (Acervulus) می باشد. گسترش قارچ از شاخه آلوده به قسمت های زیرین گیاه زیاد است كه آلودگی ها طوقه ها و تاج ریشه را در بر دارد كه بسیار همسان نشانه های ناشی از پوسیدگی های فوزاریومی و یا پوسیدگی ناشی از قارچ رایزوكتونیا  (Rhizoctonia) خواهد بود.

آنتراکنوز یونجه  (Anthracnose)

عامل بیماری

قارچ عامل بیماری Colletotrichum truncatum می باشد كه در روی بافت های آلوده تولید بالشتكی فشرده از هیف و میسیلیوم می كند كه به تولید آسروول منجر می شود. بقای قارچ عامل بیماری از فصلی به فصل دیگر در روی بقایای گیاهی آلوده و تاج گیاهان بیمار میباشد. انتشار قارچ در هوای گرم و مرطوب سریع تر صورت گرفته، به ویژه اگر شرایط بارانی نیز در یونجه زار وجود داشته باشد. انتشار بیماری همراه بذر آلوده نیز امكان پذیر می باشد.

آنتراکنوز یونجه

كنترل بیماری

استفاده از رقم های مقاوم، رعایت موازین بهداشتی پیش و پس از برداشت یونجه از مهمترین اقدام های قابل توصیه است. پاك كردن ماشین ها و ادوات برداشت یونجه ازبقایای گیاهی به جا مانده از برداشت قطعه ها و كرت های برداشت شده پیشین، گام مؤثری در كاهش آسیب و زیانرسانی این بیماری است. بسیاری از رقم های دست كم دارای مقاومت در سطح متوسط توصیه می شود. برای كسب اطلاعات برای رقم های كاشت مقاوم، با كارشناس كشاورزی منطقه خود تماس بگیرید. اگر یونجه زار مشكوك به بیماری آنتراكنوز (سیاه تاول) است، بقایای گیاهی پاك پس از برداشت در مزرعه های آلوده برای به كمینه رساندن گسترش در یونجه زارها باید سالم جداسازی شوند.

بیماری لكه آجری برگ یونجه  (Stemphylium leaf spot)

این بیماری از بیماری های شایع مناطق گرم و مرطوب میباشد. میزان آسیب و زیانرسانی آن در روی رقم یونجه بغدادی تا 80% به ویژه در شرایطی كه یونجه زار پرپشت و متراكم باشد گزارش شده است.

بیماری لكه آجری برگ یونجه  (Stemphylium leaf spot)

علائم بیماری

از نشانه های بارز این بیماری ظهور لكه های بیضی شكل آجری رنگ با حاشیه قهوه ای روی برگچه های یونجه است. از به هم پیوستن این لكه ها در شرایط حاد بیمار همه سطح برگ آلوده شده و باعث خشك شدن و در نهایت ریزش برگ ها  نیز میشود و گاهی كل بوته خشك می شود. بیشینه آسیب و زیان رسـانی به طورمعمول در پاییز و زمستان (در شر ایط جنوب كشور) و به ویژه پس از بارندگی كه رطوبت هوا زیاد است روی می دهد.

بیماری لكه آجری برگ یونجه  (Stemphylium leaf spot)

عامل بیماری

عامل بیماری در ریخت غیرجنسی به نام Stemphylium botryosum از خانواده Dematiaceae می باشد. كنیدیوفرها قهوه ای به نسبت كمرنگ و اغلب ساده و منشعب هستند. كنیدیوم های Dictyosporae ، مربعی یا مستطیلی با گوشه های گرد و بیشترشان ریخت نامنظمی دارند. مرحله انگلی قارچ، ریخت غیرجنسی آن است و ریخت جنسی آن زندگی پوره زیستی (ساپروفیتی) دارد. عامل بیماری چندخوار (پسند) است و حدود 50 میزبان دارد. انتشار و گسترش بیماری در یونجه زار به وسیله كنیدیومها صورت می گیرد. كنیدیوم ها پس از استقرار روی برگ و در شرایط مرطوب جوانه زده و پس از نفوذ میسلیوم قارچ در بافت برگ، لكه های كوچك آجری رنگ با هاله قهوه ای پس از 3 الی 4 روز ظاهر می شود. دوام قارچ بر روی بقایای گیاهی آلوده و بذر صورت می گیرد.

بیماری لكه آجری برگ یونجه  (Stemphylium leaf spot)

كنترل بیماری

در مواردی كه خطر شیوع آلودگی محصول را تهدید كند برداشت محصول پس از ظهور نخستین لكه ها از گسترش قارچ و در نهایت از خشك شدن و مرگ بوته ها جلوگیری می كند. كشت رقم های مقاوم یا متحمل كه مقاومت بیشتری نسبت به لكه آجری داشته باشد ضرورت دارد و لكه ها روی آن كمتر گسترش و در نهایت به افزایش میزان محصول كمك خواهد كرد.

پوسیدگی اسكلروتینیایی ساقه یونجه

نشانه های بیماری

ساقه گیاهان به رنگ زرد تبدیل شده و سپس پژمرده و میمیرند. رشد میسلیوم كركی سفید در آب و هوای مرطوب و خنك، در ساقه های پایین تر و طوقه قابل دیدن است. ساقه های آلوده در پایه نرم و له می شوند. آلودگی طوقه منجر به مرگ گیاه می شود. سختینه (اسكلروت) كوچك، سخت، سیاه و سفید در درون بافت ساقه و طوقه تولید می شود. پوشش برف در طول زمستان رشد اسكلروتینیایی طوقه و پوسیدگی ساقه را افزایش می دهد. آسیب و زیان رسانی قارچ اسكلروتینیایی ساقه در یونجه كمتر از شبدر است.

علائم پوسیدگی اسكلروتینیایی ساقه

روش كنترل

شخم عمیق برای زیر خاك كردن سختیه قارچ اسكلروت و همچنین استفاده از بذر بدون سختینه قارچ برای جلوگیری از ایجاد این بیماری قابل توصیه است. تناوب یونجه با گیاهان خانواده غلات یا گیاهان باریك برگ علوفه ای در مناطقی كه در آن قارچ اسكلروتینیا شدید بود، سه تا چهار سال پیش از كاشت دوباره حبوبات علوفه ای انتظار كشید.

علائم پوسیدگی اسکلروتینیایی ساقه

خلاصه مطالب فوق

• بیماری فایتوپلاسمایی به طور عمده در مناطق گرم جنوب گسترش دارد و آسیب و زیان آن در بسیاری از مواد بیش از 80% برآورد می شود و عامل بیماری نوعی فیتوپلاسما می باشد كه بوسیله زنجرك منتقل می شود.
• هیچكدام از رقم های معمول یونجه در ایران  به بیماری فایتوپلاسمایی مقاوم نیستند و باید از روش های زراعی برای كنترل بیماری استفاده كرد.
• پوسیدگی فیتوفترای یونجه در همه مناطقی كه دارای خاك با بافت سنگین هسنتد، گزارش شده است و در خاك های رسی كه بدون زهكشی هستند رخداد این بیماری به تقریب حتمی است.
• سفیدك كركی و یا سفیدك درونی یونجه از بیماری های مهم یونجه به ویژه در نقاط مرطوب و خنك است كه آسیب و زیان های قابل توجهی به عمكرد محصول وارد می كند.
• بیماری لكه قهوه ای یك بیماری قارچی است كه كیفیت و عملكرد علوفه را بسیار زیاد كاهش می دهد و نشانه های بیماری به صورت لكه های قهوه ای كوچك تا سیاه و گرد با حاشیه دندانه دار روی برگ های جوان نمایان می شود.
• رعایت تناوب و خودداری از كشت یونجه و گیاهان زراعی غیر میزبان مانند سیب زمینی، گوجه فرنگی، چغندرقند، ذرت و آیش گذاشتن زمین یكی از اصولی ترین راهكارهای كنترل و كاهش تراكم نماتد ساقه یونجه است.
• شته ها، مهمترین ناقلان بیماری ویروسی موزائیك یونجه هستند و بهترین راه كنترل خسارت این بیماری استفاده از بذرهای بدون ویروس است.
• بیماری زنگ یونجه، یكی از بیماری های مهم یونجه به شمار می رود كه در مناطق گرم و مرطوب، آسیب و زیان قابل توجهی به محصول می زند و آسیب و زیان این بیماری دریونجه زارهای تولید بذر بیشتر به چشم می خورد.
• بیماری لكه آجری برگ از بیماری های شایع مناطق گرم و مرطوب است و بیشینه آسیب و زیان به طور معمول در پاییز و زمستان و به ویژه پس از بارندگی كه رطوبت هوا زیاد است، روی می دهد.