مدیریت مزارع یونجه در زمستان

همه ساله یونجه زارها به دلیل شرایط زمستان از جمله دمای پایین، در معرض آسیب دیدن یا از بین رفتن هستند. كسب توانایی لازم برای ارزیابی آسیب و زیان های وارده در بهار، موجب تصمیم گیری بهتر در مورد تناوب گیاهان زراعی خواهد شد.

---

مدیریت مزارع یونجه در زمستان (Management of alfalfa fields in winter)

همه ساله یونجه زارها به دلیل شرایط زمستان از جمله دمای پایین، در معرض آسیب دیدن یا از بین رفتن هستند. كسب توانایی لازم برای ارزیابی آسیب و زیان های وارده در بهار، موجب تصمیم گیری بهتر در مورد تناوب گیاهان زراعی خواهد شد.

آماده شدن گیاهان یونجه برای زمستان گذرانی

آماده شدن گیاه یونجه برای زمستان از اواخر تابستان با كوتاه شدن روزها آغاز می شود. رقم های با خواب پاییزی نسبت به رقم هایی كه خواب كمتری دارند، ارتفاع كمتری دارند. به هنگام شب كه دما زیر 4.5  درجه سلسیوس افت می كند، گیاهان فرایند سخت شدن و آماده شدن واقعی برای دمای سرد را آغاز می كنند و تغییرات زیر صورت می گیرد تا گیاه قادر به تحمل دمای یخ زدگی می شود. غشای یاخته ها طوری تغییر می یابند كه موجب حفظ سیالیت آن ها شده همچنین در دماهای پائین كاراتر می شوند. تجمع قندها در درون یاخته موجب پایین آمدن دمای یخ زدگی می شود، اگرچه این وضعیت به عنوان نخستین سازوكار تحمل به یخ زدگی یاد می شود، ولی باید یادآوری كرد كه این سازوكار تنها موجب پایین آمدن یك یا دو درجه دمای یخ زدگی و تأخیر در یخ زدن می شود. تركیبات تجمع یافته در درون یاخته، آب آزاد را جذب می كند و بدین ترتیب از یخ زدگی آب آزاد و در نهایت از آسیب رسانی آن به یاخته جلوگیری می شود.یاخته آب از دست می دهد. این سازوكار مهم ترین روش تحمل دماهای یخ زدگی دریاخته های گیاهی است. آبی كه در دیواره یاخته و بیرون از یاخته قرار دارد، یخ می زند. این وضعیت موجب آسیب به یاخته نمی شود ولی موجب "كشش" آب بیشتر به بیرون از یاخته می شود. آب خارج شده از یاخته یخ می زند و این فرایند تا آب كشیدگی (دهیدراسیون) كامل یاخته ادامه می یابد. آب كشیدگی با جذب آب از یاخته همراه است و این بدین معنی است كه آب بسیار كمی در یاخته باقی می ماند كه یخ بزند و موجب  آسیب به یاخته شود.

آسیب سرمازدگی در یونجه زار

دلایل آسیب های زمستانی در مزرعه یونجه

تغییرات اشاره شده موجب می شود كه یونجه به دماهای پایین تر از -9.5 تا -15 درجه سانتیگراد متحمل باشد. این میزان تحمل به رقم و مدیریت اعمال شده در یونجه زار بستگی دارد. در دماهای پایین تر از دمای یاد شده آب در یاخته یخ زده و موجب تشكیل بلورهای یخ و در در نهایت آسیب و سوراخ شدن غشاهای یاخته ای می شود. هنگامی یاخته ها گرمتر می شوند، آب و مواد درون یاخته ای از دیواره های خراب شده به بیرون تراوش كرده و یاخته ها می میرند. تحقیقات نشان داده است كه افزایش تراوش الكترولیت و گسیختگی یاخته ای در قسمت های بالایی ریشه یونجه در معرض دمای -8 درجه سانتیگراد و دست كم به مدت 30 دقیقه ایجاد شده است. روش دیگر كه موجب كشته شدن و از بین رفتن یاخته ها می شود از آب كشیدگی شدید ناشی می شود در این حالت یاخته ها آب بسیار زیادی در اثر نیروی كشش از دست می دهند. اختلاف رقم ها در تحمل به آب كشیدگی نیز دیده شده است . آسیب های زمستانی و در نتیجه مرگ گیاه می تواند از ورقه های یخی كه در طوقه یونجه تشكیل و از مبادله هوا جلوگیری می كنند نیز ناشی بشود. بدین ترتیب كه، سوخت و سازگر(متابولیتهای) سمی مانند اتانول، متانول و اسیدلاكتیك تجمع یافته و موجب مرگ گیاه یونجه می شوند. یونجه می تواند شرایط بالا را تا سه هفته تحمل كند و اگر دمای خاك نزدیك به دمای یخ زدگی باشد این مدت كاهش و اگر دمای خاك سرد باشد، این مدت افزایش می یابد.

تاثیر سرما بر گیاهچه های یونجه

عوامل مؤثر در آسیب های زمستانی بر روی یونجه

عامل هایی كه در آسیب های زمستانی یونجه زارها موثر هستند، عبارت اند از:

سن یونجه زار: یونجه زارهای چند ساله نسبت به یونجه زارهای جوان، بیشتر در معرض آسیب های مرگ ناشی از آسیب های زمستانی هستند.

رقم : رقم های با دامنه سختی بیشتر و همچنین با شاخص بالاتر از نظر مقاومت به بیماری ها، كمتر از رقم های دیگر در معرض صدمات زمستانی هستند.

اسیدیته (ph) خاك : یونجه زارهایی كه در خا ك های با PH 6.6 به بالا رشد كرده اند، كمتر از یونجه زارهای دیگر در معرض آسیب های زمستانی هستند.

حاصلخیزی خاك : یونجه زارهای با حاصلخیزی بهتر خاك به ویژه از نظر پتاسیم، نسبت به یونجه زارهای كم حاصل خیز، كمتر در معرض آسیب های زمستانی هستند.

رطوبت خاك : یونجه زارهای با زهكشی مناسب نسبت به یونجه زارهای دیگر، كمتر مستعد آسیب های زمستانی هستند.

وضعیت رطوبت خاك در پاییز : از آنجائی كه آب كشیدگی نخستین نقش را در تحمل به دمای یخ زدگی ایفا می كند، لذا یونجه زارهایی كه با رطوبت كمتر خاك وارد زمستان می شوند، بهتر می توانند، رطوبت خود را از دست بدهند و در نهایت كمتر مرگ زمستانی در آنها رخ می دهد.

مدیریت برداشت : شمار برداشت یا چین برداری و همچنین زمان چین برداری پاییزه در سختی زمستانی یونجه موثر است. فاصله های كوتاه بین چین برداری ها موجب افزایش احتمال آسیب های زمستانی است.

پوشش برف : برف یك عایق عالی است و تغییرات دما در زیر پوشش برف بسیار كم است.

روش های تشخیص آسیب های زمستانی در مزرعه یونجه

رشد دوباره آرام : یكی از نتایج مشخص از آسیب های سرمای زمستانی،  رشد آرام و دیر هنگام یونجه زار است. اگر دیگر یونجه زارها، در منطقه آغاز به رشد كرده باشند و یونجه زار شما هنوز قهوه ای رنگ باشد، در آن صورت می بایست یونجه زار را برای ارزیابی آسیب زمستانی مورد بررسی قرار داد.

رشد نا متقارن : جوانه ها برای رشد بهاره طی پاییز تشكیل می یابند. اگر تنها بخشی از ریشه یونجه از بین رفته باشد، در این صورت بخش زنده طوقه موجب رشد ساقه ها در یك قسمت و به صورت نامتقارن خواهد شد.

رشد نا برابر : طی زمستان، ممكن است بعضی از جوانه ها روی طوقه از بین رفته باشند. جوانه آسیب ندیده بهنگام آغاز به رشد خواهند كرد، در حالیكه جوانه های كشته شده می بایست با جوانه های جدید ایجاد شده در بهار، جایگزین شوند. این وضعیت موجب اختلاف ارتفاع ساقه در یك بوته خواهد شد، به طوری كه ساقه های تشكیل یافته ازجوانه های بهاری كوتاه تر از ساقه های تولید شده از جوانه های پیشین خواهد شد.

آسیب های ریشه : بهترین روش تشخیص آسیب های زمستانی، كندن پای بوته به عمق 10 تا 15 سانتیمتر و ارزیابی ریشه هاست. ریشه های سالم می بایست محكم و سفید رنگ بوده به طوری كه نشانه های پوسیدگی در روی آن، كم باشد. ریشه های كشته شده، خاكستری رنگ بوده و همچنین بی درنگ پس از گرم شدن خاك، خیس خورده به نظر می رسند و آب كه از ریشه ها بیرون آید، بافت ریشه ها قهوه ای رنگ، آب كشیده شده و طنابی وار می شوند. اگر ریشه ها نرم باشند و آب به آسانی با فشردن از آن بیرون آید. یا قهوه ای رنگ، خشك و طنابی باشند، به احتمال زیاد در اثر سرمای زمستان كشته شده اند. همچنین اگر 50% ریشه یا بیشتر از آن، به دلیل پوسیدگی نوك سیاه شده باشد، به احتمال زیاد گیاه طی رشد بهاره یا پس از آن خواهد مرد.

مدیریت یونجه زارهای سرمازده

یونجه زارهایی كه آسیب زمستانی دیده باشند، به مدیریتی متفاوت از یونجه زارهای سالم نیاز دارند. اگر آسیب های زمستانی در یونجه زار مشخص شود، مراتب زیر را در نظر بگیرید:

توان و ظرفیت تولید را تعیین كنید. توان و ظرفیت تولید یك یونجه زار می تواند با تعیین شمار ساقه در سطح یك متر مربع برآورد شود. با تعیین شمار ساقه و قرار دادن آن درفرمول زیر توان و ظرفیت تولید یك یونجه زار برآورد می شود.

0.939 + (0.228 × متر مربع / شمار ساقه ) = ( هكتار / تن ) عملكرد

برای مثال، یك یونجه زار تا تراكم 538 ساقه در متر، توان تولید 13.29 تن خواهد داشت.

باید توجه داشت كه عدد برآورد شده توان و ظرفیت عملكرد را نشان می دهد و عامل های خاكی، كمبود مواد غذایی، آفات، بیماری ها و دیگر عامل ها در عملكرد واقعی موثرند.

از جدول راهنمای زیر برای تصمیم گیری در مورد نگهداری یك یونجه زار آسیب دیده استفاده كنید.

استفاده از تراكم ساقه برای ارزیابی یونجه زار

به یونجه زار فرصت دهید، تا پیش از برداشت به طور كامل رشد كند. فرصت دادن برای رشد تا اوائل، اواسط و گلدهی كامل به گیاهان برای ذخیره دوباره كربوهیدراتها برایتولید آتی كمك خواهد كرد. فاصله های زمانی بین چین ها به شدت آسیب دیدگی زمستانی بستگی دارد. برای یونجه زارهایی كه به شدت آسیب دیده اند، فرصت بدهید كه در نخستین چین به گلدهی كامل و در چین های بعدی به اوائل گلدهی برسند. این حالت به یونجه زارها شانس بهتری برای بقا خواهد داد. یونجه زارهای  با آسیب های كمتر، می توانند زودتر برداشت بشوند. به یونجه زارهای با شدت آسیب های متوسط باید اجازه داد كه تا 10 الی 25% گلدهی رشد بكنند. شاید بهترین روش، انتخاب چین دوم یا سوم این یونجه زارها بعنوان نخستین محصول با عملكرد بالا باشد.

افزایش ارتفاع برداشت : این حالت به ویژه هنگامی مهم است كه به گیاهان اجازه داده شود تا پیش از برداشت به گلدهی كامل برسند، در این حالت ممكن است ساقه های جدیدی در پای گیاه رشد بكند. لازم است كه ساقه های جدید حذف نشود چرا كه حذف آنها موجب تضعیف بیشتر و در نهایت كاهش عملكرد خواهد شد. حاصلخیزی خاك بسیار مهم است كه خاك یونجه زارهای آسیب دیده از زمستان، حاصلخیزی كافی داشته باشند. اگر ممكن باشد آزمون خاك انجام داده و پیش از چین اول، كود دهی مورد نیاز را انجام دهید.

كنترل علف های هرز : كاربرد علفكش ها برای كنترل علف های هرز كه در رطوبت نور و مواد مغذی با گیاهان اصلی رقابت می كنند، سودمند خواهد بود.

برداشت زود هنگام چین پاییزه : یونجه زارهایی كه از سرمای زمستان سال پیش آسیب دیده اند پیش از موعد برداشت كنید و به آن ها اجازه ساخت و ذخیره پیش از زمستان بعد را بدهید، مگر آنكه هدف شخم یونجه زار باشد.

خلاصه مطالب فوق

• با كوتاه شدن روزها در اواخر تابستان، گیاهان خود را برای گذراندن زمستان آماده می كنند و تغییراتی در گیاهان صورت می گیرد تا قادر به تحمل دمای یخ زدگی شوند.
• در دماهای پائین تر از حدود -15 درجه سانتیگراد ، آب در یاخته یخ زده و موجب تشكیل بلورهای یخ می شود كه در نهایت موجب آسیب و سوراخ شدن غشاهای یاخته ای می شود.
• سن یونجه زار، رقم، حاصلخیزی خاك، رطوبت خاك و چگونگی مدیریت برداشت از عامل های موثر در میزان آسیب های زمستانی هستند.
• رشد دوباره آرام، رشد نامتقارن و نا برابر یونجه زار و در نهایت آسیب های ریشه، نشانه های تشخیص آسیب زمستانی هستند.
• یونجه زارهایی كه آسیب های زمستان دیده باشند به مدیریتی متفاوت از یونجه زارهای سالم نیاز دارند و مراجعه به جدول یك این فصل می تواند چگونگی مدیریت مزارع آسیب دیده را روشن تر كند.